Etkiyap için yazmış olduğum önceki yazılarda, (Etki Tahvillerine Genel Bakış, İlk Sosyal Etki Tahvili ve Bize Öğrettikleri) etki tahvillerinin ne olduklarını, nasıl ortaya çıktıklarını inceledik. Bu yazıda ise amacım bir etki tahvilinin bileşenlerine daha yakından bakmak, bileşenler arasındaki ilişkilerin nasıl düzenlendiğini incelemek. Bu amaç doğrultusunda; daha önceki yazılarda örneklerini incelemiş olduğumuz coğrafya olan Avrupa dışındaki bir ülkeden; farklı bir kültürden, farklı problemlere odaklanan Hindistan’dan örnek vereceğim.
Anatomisini inceleyeceğimiz etki tahvili 2015 – 2018 seneleri arasında başarı ile uygulanmış Kızları Eğit Kalkınma Etki Tahvili (“KET”) (Educate Girls Development Impact Bond). Bu KET ayrıca dünyada uygulanan ilk KET olma özelliğini de taşımakta.
Öncelikle bu tahvilin çözmeye çalıştığı probleme bakalım. Bir etki tahvilinin oluşturulabilmesi için tahvilin odağındaki problemin tanımlanabilir ve ölçülebilir olması gerekmektedir. Daha da önemlisi çözümü için hayata geçirilecek faaliyetlerin problemin üzerindeki sonuçlarının doğrulanabilir şekilde ölçülebilmesi gerekmekte. Neticede ödemeler bu sonuçlara göre yapılacak. Bu sonuçlar da doğrulanabilir olmalı ki taraflar arasında ihtilaflar oluşmasın, oluşursa, nesnel veriler ile doğru tespit edilebilsin.
Tahvilin çözmeye çalıştığı problem kız çocuklarının okula başlatılmamaları, başlayanların da okuldan çeşitli sebeplerle eğitimlerini tamamlamadan ayrılmaları ya da erkek çocuklarına göre başarısız olmaları. Çözüme yönelik girişimlerin hedefi de belirli bir yaş grubundaki kız çocuklarının okula kayıt sayılarının artırılması, derslerinde başarılı olmalarının sağlanması ve okuldan belirli kriterleri tutturarak mezun olmaları. Bu sonuçlar tahvil metinlerinde kısaca okula kayıt sonuçları ve öğrenimden kazanım olarak iki ayrı hedef olarak belirlenmiş ve bu iki hedef arasında da ağırlık %80 oranında öğrenimden kazanıma verilmiş.
Tahvilin hazırlandığı dönemde Hindistan dünyanın en büyük okuma yazma bilmeyen nüfusuna sahipti. Tahvilin uygulanacağı eyalet olan Rajasthan’ın kırsal kesimlerinde bir kız çocuğunun okula gitmeme olasılığı erkek çocuklara göre iki kat daha fazla idi. Kadınların sadece %50’si okuma yazma bilmekteydi.
Durum böyle iken Educate Girls, daha önceki çalışmaları kapsamında 6-14 yaş arası genç kızlara eğitim sağlamak için toplum temelli entegre bir program geliştirmiş ve başarılı pilotları sayesinde ölçeklenebileceğini büyük oranda ispatlamıştı. Educate Girls’ün yerel halk içindeki güçlü ve samimi ilişkileri, onlara Rajasthan’ın kırsal bölgelerindeki vatandaşlara eğitimin değerini etkileyici ve güvenilir bir şekilde iletmek için bir fırsat veriyordu.
Programın ölçeklenmesini fonlayacak olan bu tahvilin hayata geçirilmesi için bir çalışma grubu oluşturulmuş. Çalışma grubunun üyeleri ve görevleri aşağıdaki gibidir;
(Aşağıda belirtilen birkaç paydaş dışında, çoğunlukla SET ve KET’lerde benzer rollerde paydaşlar bulunuyor.)
Hizmet sağlayıcı: Hindistan’da kız çocuklarının eğitimi konusunda deneyimli Educate Girls isimli Sivil Toplum Kuruluşu; bu konuda deneyimli, başarı örnekleri olan ve yenilikçi bir kurumdur.
Yatırımcı: UBS Optimus Vakfı; ön fonlamayı sağlayan, maddi riski alan, İsviçre menşeili UBS bankasının hayır işleri vakfıdır. Bu tahvilde tek bir yatırımcı bulunuyor fakat birçok tahvilde riski paylaşan, masaya farklı yetiler getiren birden fazla yatırımcı görmek de mümkün.
Sonuç odaklı ödeme yapacak nihai kurum: Children’s Investment Fund Foundation’ın görevi; şayet proje beklenen sonuçları sağlar ve bunlar doğrulanırsa, UBS Optimus’a yaptığı yatırımı ve başarı oranına göre ek bir getiriyi ödemektir.
Proje Yöneticisi: Kolombiyalı kar amacı gütmeyen bir kuruluş olan Instiglio; dünyada etki tahvilleri konusunda öncülük yapmış ve uzman kurumlardan birisidir. Görevi KET’in tasarımında çalışma grubuna danışmanlık vermek, uygulama süresince de hizmet sağlayıcıya performans yönetimi konusunda destek olmaktır.
Sonuç değerlendirme şirketi: IDinsight; San Francisco’da kurulu, Hindistan, Uganda ve Zambiya’da da ofisleri olan etki değerlendirme sistemleri tasarımı ve ölçümü konusunda danışmanlık veren bağımsız bir kurumdur. Görevi bağımsız olarak hedeflere ulaşılıp ulaşılamadığını tespit etmek, bu amaca yönelik süreçleri geliştirmektir.
Süreç Değerlendirme Şirketi: Dalberg Global Development Advisors’ın görevi; KET’in hazırlık ve uygulama aşamasını yakından takip etmek, bu süreci belgelemek, ve ileride tasarlanacak yeni KET’ler için dersler çıkartmak ve bu derslerin paylaşılmasını sağlamaktır.
Hukuk danışmanı: Uluslararası bir hukuk bürosu olan Linklaters’ın görevi; taraflar arasındaki kontratların hazırlanmasıdır. Bu projede Linklaters’a ek olarak Reed Smith isimli hukuk firması da kontratların imza öncesi gözden geçirilmesi ve ikinci bir görüş verilmesi için görev almıştır.
Bu yapı çerçevesinde UBS Optimus Vakfı, EDucate Girls’e hayata geçireceği projenin üç yıllık maliyetini karşılayacak bir ön fonlama sağlamıştır. IDInsight tarafından üç sene sonra sonuçlar raporlanmış, ve bu raporlamada elde edilen sonuçların karşılığında daha önce anlaşılmış belli tutarlar UBS Optimus’a geri ödenmiştir. Ödemeler sonucunda bu çalışmaların hayata geçmesi için 270,000 bin ABD Doları finansman sağlayan UBS Optimus Vakfı, sağladığı sermayeye ek olarak programın başarısı dolayısı ile yıllık %15 bir getiri sağlayarak 144,085 dolar kazanç sağlamıştır. Vakıf normalde hibe olarak vereceği parayı bir getiri ile geri almış ve bu parayı yeni benzer programlarda kullanmak üzere kaynaklarına eklemiştir. Bir kısmını da Educate Girls kurumuna başarı primi olarak ödemiştir.
Bir yandan son derece basit, fakat detayında da bir o kadar ince unsurlar içeren çok taraflı ilişkileri düzenleyen sözleşmelere bakalım;
Çerçeve Sözleşme: Bu sözleşme etki tahvilinin paydaşları (özellikle yatırımcı, hizmet sağlayıcı, sonuç odaklı ödeme yapacak nihai kurum ve sonuç değerlendirme şirketi) arasındaki temel ilişkileri ve sorumlulukları ortaya koyan çatı bir anlaşmadır.
Hibe ve Hizmet Sözleşmesi: Bu sözleşme yatırımcı (UBS Optimus) ve hizmet sağlayıcı (Educate Girls) arasındadır. Hizmet Sağlayıcının yükümlülüklerini ve Yatırımcının, Hizmet Sağlayıcıya yapacağı ön ödeme/işletme sermayesi esaslarını açıklar.
Sonuç Sözleşmesi: Bu anlaşma, sonuç odaklı ödeme yapacak nihai kurum (CIFF) tarafından Yatırımcıya (UBS Optimus) ödeme yükümlülüklerini açıklar ve anlaşmanın sonuç odaklı finansal şartlarını belirler.
Sonuç Değerlendirme Sözleşmesi: Bu anlaşma, sonuç odaklı ödeme yapacak nihai kurum (CIFF) ile Sonuç Değerlendiricisi (IDinsight) arasındadır. Proje esnasında ve sonunda değerlendirme metodolojisini ve çalışma planını açıklar.
Proje Yönetim Sözleşmesi: Bu sözleşme, Yatırımcı (UBS Optimus) ile Proje Yöneticisi (Instiglio) arasındadır ve uygulama sırasında proje yönetimi, anlaşma yapılandırma ve performans yönetimi hizmetlerini tanımlar.
Daha önceki bir yazımda SET ve KET’ler arasındaki temel farklardan birisinin, nihai sonuç odaklı ödeme yapan kurumun, kamu kurumu olup olmadığına göre ayrıştığını görmüştük. SET’lerde nihai ödeme genelde kamu kurumundan gelirken Educate Girls’de de olduğu gibi KET’lerde nihai ödeme CIFF gibi vakıflardan gelmektedir. Fakat bu proje bir kamu kurumu olan okullarda uygulandığı için, her ne kadar nihai sonuç ödeyen bir vakıf olsa da, projenin uygulanabilmesi ve kamu desteğinin sağlanması amacı ile Rajahstan eyaleti ile de bir protokol imzalanmış.
Etki tahvilleri, sosyal sorunlarla mücadelenin faydalarını getiri sağlar hale çevirerek (monetize ederek), sosyal sorunları “yatırım yapılabilir” fırsatlara dönüştürüyor. Bu şekilde kaynaklarını ve becerilerini sosyal sorunların çözümüne yönlendirmek isteyen özel sektör yatırımcılarını, bu çözümler için faaliyete geçmeye teşvik ediyor.
Özel sektör yatırımcıları, etki tahvilleri vasıtası ile başarılı sosyal sonuçlara sebep vermesi beklenen girişimlere finansman sağladıkları ve riskleri kendileri üstlendikleri için, bu yapılar fonlayıcı donör kurumların ve hükümetlerin doğrudan finanse etmek isteyemeyeceği veya finansman sağlayamayacağı programlar için, normal şartlarda erişilemeyen kaynakların ve becerilerin kamu yararı için kullanılmasına imkan sağlıyorlar.
Diğer Kaynaklar ve okuma:
- Educate Girls, Final Evaluation Report, 2018, IDinsight
- Educate girls : improving the quality and outcomes of girls’ learning (English), Dünya Bankası 2017
- Case Study: Educate Girls Development Impact Bond, Future Learn
