İlk yeşil tahvil 2007 yılında Avrupa Yatırım Bankası tarafından “İklim Farkındalığı Tahvili” adı altında yenilebilir enerji ve enerji verimliliği projelerine finansman sağlamak amacıyla çıkarılmıştır. Yeşil tahviller iklim ve çevresel sürdürülebilirlik (su kaynakları yönetimi, sürdürülebilir arazi kullanımı, temiz ulaşım ve su vb) alanında yapılan yatırımlara sermaye sağlamak için oluşturulmuş bir borçlanma aracıdır. Bunlar yapısal (kıdem, kredi notu, fiyatlandırma vs) olarak standart tahvillerle benzerlik gösterse de tahvil ihracından elde edilen fonlar sadece yukarıda belirtilen alanlarla ilgili projelerde kullanılabilir. Tahviller; şirketler, kalkınma bankaları, finansal kurumlar, devlet destekli teşebbüsler veya yerel yönetimler tarafından ihraç edilebilir.
Kaç Çeşit Yeşil Tahvil Vardır?
Yeşil olarak pazarlanan tahviller genellikle etiketli tahvillerdir fakat yeşil tahvillerle ilgili henüz oturmuş bir standart olmadığından etiketli tahvilleri ayırt etmek zordur. Çeşitli ihraççılar bu güven sorununu çözmek için tahvillerine İklim Tahvil Standardı (Climate Bond Standard – CBS) sertifikası almayı seçmişlerdir.
Etiketli / etiketsiz ayrımına ilaveten tahviller; yükümlülük, gelir, proje ve varlığa dayalı menkul kıymet tahvilleri olarak da sınıflandırılabilir. Gelir tahvilleri finanse edilen projenin ürettiği nakit akışlarıyla desteklenirken, yükümlülük tahvilleri ihraççının bilançosu ve ödeme gücüyle desteklenir. Proje tahvillerinde ise gelir ve yükümlülük tahvillerinden farklı olarak yatırımcı proje riskini üstlenir, yatırımın getirisi tamamen projeye ve üreteceği nakit akışlarına bağlıdır. Son olarak varlığa dayalı menkul kıymetlerde birkaç projenin nakit akışı tahvil için seküritizasyon sağlar.
Güncel Durum ve Türkiye
2019 yılı sonu itibariyle yeşil tahvil hacmi geçen seneye göre %51’lik artış göstererek 250 milyar dolara çıkmıştır. (Bu hacmin %%44’ünü Amerika, Çin ve Fransa’nın ihraçları oluşturmaktadır) Birleşmiş Milletlerin Sürdürülebilirlik Hedeflerine ulaşabilmek için iklim odaklı 90 trilyon USD yatırım yapılması gerektiğine dair yapılan açıklama yeşil tahvillere olan talebi artırmıştır. Türkiye’de ilk yeşil tahvil ihracı 2016 yılında TSKB tarafından 5 yıl vadeli ve 300 milyon USD olacak şekilde gerçekleştirilmiştir. Yeşil tahvillerin en son örneklerinden bir tanesi Yapı Kredi’nin Türkiye’nin düşük karbon ekonomisine geçişini desteklemek için ihraç ettiği 50 milyon USD’lik tahvildir.
Yenilenebilir enerji üretimini artırmak, dışa bağımlılığımızı azaltmak ve bu sayede kur dalgalanmalarının etkisini minimuma indirgemek için yeşil tahvil ve benzeri finansal araçların yaygınlaşması önemlidir. Yeşil tahvil ihraç şartlarının netleştirilmesi, firmalar için teşviklerin artırılması ve vergi muafiyeti gibi adımlar yeşil tahvil piyasasının derinleşmesini sağlayabilir, iklim ve sürdürülebilirlik odaklı projelerin finansmana erişimini kolaylaştırabilir.
Kaynaklar: T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı (PDF), Climate Bonds (PDF), Bonds & Loans, The World Bank
