İklim değişikliğini hafifletme ve değişime adaptasyon sürecinde sen neler yapabilirsin?

Her ne kadar bu soru, akademik çerçevede sıklıkla “Ne yapabilirsin?” ve “Ne yapmalısın?” şeklinde iki farklı yaklaşım üzerinden, etik ve sağduyu kavramlarıyla birlikte tartışılsa da iklim değişikliğinde insan etkisi tartışmasız olarak önümüze sunulmuş durumda. Bu yüzden, her şeyden önce, insan faaliyetlerinin iklim değişikliğini nasıl ve ne derecede etkilediğini göstererek iklim değişikliğindeki olumsuz etkilerin hafifletilmesi için “Neden bir şeyler yapılmalı?” sorusu üzerine tartışılabilir. Bu soruya verilecek cevap bireylerin iklim değişikliği üzerindeki payını gösterecek ve son olarak alınabilecek bireysel önlemler nelerdir yani “Ne yapabilirsin?” sorusuna karşılık bulmaya itecektir.

İklim değişikliği üzerindeki etkiler, Sanayi Devrimi ile kullanımı artan fosil yakıtlar ve teknolojinin gelişmesiyle yoğunlaşan endüstriyel tarım/hayvancılık faaliyetlerinin, sera gazlarının salınımını artırmasıyla çoğalmıştır. Atmosferdeki sera gazlarının artışı, güneşten gelen ısının tutulmasına ve ortalama sıcaklıkların artmasına yol açarak iklim değişikliğini tetiklemiştir. Nüfus artışıyla birlikte şehirleşmenin hızlanması ve elektrik tüketiminin artması, tarım, hayvancılık ve madencilik faaliyetlerinin getirdiği ormansızlaşma iklim değişikliğine neden olan diğer unsurlardır. Ulaşım olanaklarının çeşitlenmesi ile birlikte benzin ve dizel gibi fosil yakıt kullanımının artması, küresel ısınmada başrol oynayan karbondioksit salınımını arttırmıştır. Yapılan bilimsel çalışmalarda doğal kaynaklı etkilerin küresel ısınmayı tek başına açıklayamadığı fakat insan kaynaklı faaliyetlerin yaydığı sera gazları da hesaba katıldığında ısınmanın açıklanabildiği ortaya konmuştur.

Bu bilgiler ve veriler iklim değişikliğinin insan kaynaklı faaliyetlerini büyük ölçekte açıklasa da bireylerin günlük hayatta gerçekleştirdikleri aktivitelerin iklim değişikliği üzerindeki etkilerini net bir şekilde göstermiyor. İklim üzerinde etkisini zamana yayılarak ve zamanla artarak gösteren bu değişimler, bireylerin kendi etkilerini görmekte zorlanmasına neden oluyor. Bireyler iklim değişikliği üzerinde kendi neden olduğu değişimleri göremediği gibi, iklim değişikliği üzerinde atacağı bir adımın totalde gördüğü etkiye kıyasla çok küçük bir etki yapacağına veya hiçbir etkisi olmayacağına inanıyor. Etik kaygılar ve sağduyuya yönelik tartışmalar da bu noktada gün ışığına çıkıyor; insan faaliyetleri dolayısıyla dünyaya verilen zararın hafifletilmesinde sorumluluk alması gereken yalnızca devletler, kurum, kuruluş ve şirketler değil aynı zamanda bireylerdir. “Bireylerin günlük hayatında yaptığı her şeyde bu sorumlulukla hareket etmeleri gerekir” fikrini savunanların yanında, uzun dönemde görülecek faydaların kısa dönemdeki maliyetine değmeyeceğini ve bu yüzden sağduyu ve etiğin bir rol oynamadığını düşünenler de var. Fakat bilimsel veriler gösteriyor ki tek başına bir insanın iklim değişikliğine yaptığı etkinin boyutunun ne kadar büyük olduğu, kişi başına düşen karbon salınımının oldukça yüksek seviyelerde olmasına dayanarak söylenebilir. 2019 yılı verilerine göre dünyada kişi başına karbon salınımı ortalaması 4.8 ton iken Türkiye’de kişi başına karbon salınımı 4.86 ton olarak hesaplanmış. 

2014 yılında tamamlanan Birleşmiş Milletler Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) 5. Değerlendirme Raporu’nda iklim değişikliğini hafifletme ile ilgili atılacak her bir adımın kamu yararına hizmet edeceği belirtilmiş; bireylerin, kurum ve devletlerin kendi çıkarına göre hareket etmeden ancak kolektif bir eylem yoluyla bu amacı gerçekleştirebilecekleri belirtilmiştir. Raporda iklim değişikliğine adaptasyon eylemlerinin, bireylerin öncülüğünde daha geniş kitleleri etkileyeceğinin altı ayrıca çizilmiştir.

Bu noktada bireylerin günlük hayatlarının her alanında yaptığı her aktivitede iklim değişikliği üzerinde bir etkisi olduğu, hesaplanabilir ve öngörülebilir zararlara yol açtığı sonucuna varılıyor ve her bireyin belli bir sorumlulukla hareket etmesi gerekliliği ortaya çıkıyor.  

İklim değişikliğini hafifletme ve adaptasyon sürecinde bireysel olarak atılabilecek adımlara birkaç örnek vermek gerekirse:

• Evde enerji tasarruflu ürünler tercih etmek, ısı yalıtımını güçlendirmek ve yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanmak,
• Su ısıtmak için kullanılan enerjinin çok daha fazla olduğunu bilerek sıcak su kullanımından tasarruf etmek,
• Bireysel araçlar yerine toplu taşıma ve bisikleti tercih etmek, kısa mesafeleri yürümek, uzak mesafelerde ise mümkün olduğunca uçak kullanımını azaltmak, tren, otobüs ve deniz yolu tercih etmek,
• Hayvansal ürünlerin tüketimini azaltmak, yerli gıdalar tüketmek ve gıda atığını azaltmakla beraber gıdaların nerede ve nasıl üretildiğini bilerek tüketmek ve tüketim ürünlerinde düşük karbon talebinde bulunmak,
• Etraftaki çalı çırpıyı düzenli olarak temizleyerek yangın tehlikesini azaltmak,
• Çevredeki insanları bilinçlendirmek ve harekete geçmeleri için teşvik etmek.

Yukarıda verilen her bir değişim bireyler için zor, pahalı ve sürdürmesi zor olabilir. Hepsini birden aynı anda uygulamak mümkün olmayabilir ancak bu noktada belli bir motivasyonla ilgi duyulan değişimlerle başlamak dahi iyileşmelere ortam hazırlayabilir. Ayrıca bu değişimleri gerçekleştirmek için bireyler daha az kaynak harcamak istiyorsa hükümetlerden ve şirketlerden belli taleplerde bulunmak en başta yapılması gerekenlerden biri olacaktır. Ulusal ve uluslararası alanda değişimi yönlendiren anlaşmalar ve protokoller yoluyla değişimin birçok insana ulaştığının da ayrıca farkında olmak gerekir. Bu farkındalıkla değişimin bireyden başladığını ve farkındalığa ulaşan her bireyin yaratacağı değişimin etkisinin büyük oranlarda olacağını bilmek kişisel motivasyonu arttıracaktır. Günlük hayattaki herhangi bir alışkanlığı iklim hassasiyetiyle yönlendirerek değiştirmeye çalışmak bile büyük bir ilerleme olacaktır. İklim değişikliğinin hem bugünü hem de geleceği etkilediği ve bu yüzden bir birey olarak bugün alınacak değişim kararının, birçok insanın ve en önemlisi dünyanın bugününü ve geleceğini belirleyeceği unutulmamalıdır.

Daha fazla bilgi için:

UN- Act Now

Greenpeace – 11 Actions We Must Take Now

KAYNAKÇA

Broome, J. (2008). The Ethics of CLIMATE CHANGE. Scientific American, 298(6), 96–102. http://www.jstor.org/stable/26000646

Fragnière, A. (2016): Climate change and individual duties. In WIREs Climate Change 7 (6), pp. 798–814. https://doi.org/10.1002/wcc.422

IPCC, 2014: Climate Change 2014: Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Core Writing Team, R.K. Pachauri and L.A. Meyer (eds.)]. IPCC, Geneva, Switzerland, 151 pp. https://archive.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar5/syr/SYR_AR5_FINAL_full_wcover.pdf

Cemre Seda Küçükkaya