“Etki” kavramı nereden geliyor?
Geniş anlamıyla “etki”, bireylerin, toplulukların ya da toplumun belirli eylemler ve davranışlarından ötürü oluşan ekonomik, sosyal, kültürel, çevresel ve politik değişikliğe ilişkin durumdur.
Finansal literatürde etki kavramı, bir yatırımdan dolayı elde edilen sosyal ve/veya çevresel iyileşmeyi veya düzelmeyi ifade ediyor. Finansal bir yatırım yaparken sosyal veya çevresel bir konuda elde ettiğimiz artı değer “etki”dir.
Etki yatırımı nedir?
Etki Yatırımı, bir yatırımdan beklenen finansal getirinin yanı sıra ölçülebilir pozitif sosyal ve çevresel etki yaratan yatırımdır.
Etki yatırımı kavramı nasıl ortaya çıktı?
Etki yatırımı kavramı ilk kez 2007 yılında İtalya, Bellagio’ da Rockefeller Vakfı’nın düzenlediği bir toplantıda, o güne değin özellikle İngiltere’de kullanılan “sosyal yatırım” kavramının yerini almak üzere önerildi.
2015 yılında Birleşmiş Milletler’in ilan ettiği Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ile dünyada yatırım dünyasında bir paradigma değişikliği gerçekleşti ve etki yatırımı modeli hızla yayılmaya başladı. Birleşmiş Milletler’in 2030 yılına kadar tamamlanması beklenen 17 adet Sürdürülebilir Kalkınma Amacı ve buna bağlı 169 hedef, etki yatırımlarının referans noktası olarak kabul ediliyor.
Etki yatırımının amacı nedir?
Yatırımı planlarken karlılık hesaplarının yanı sıra, o yatırımın sosyal ve/veya çevresel bir fayda oluşturmasını da rakamlandırarak yatırım bütçenize dahil ettiğinizde, yatırım size hem finansal kar hem de sosyal ve/veya çevresel bir katma değer oluşturmuş olarak döner. Etki Yatırımı, yatırım bütçesi yapılırken kullanılan bir filtre gibidir. Etki yatırımını hedefleyerek yapılan bir yatırımda üç haneli kar söz konusu olur; riskin giderilmesi, kar ve sosyal ve/veya çevresel etki.
Neden etki yatırımı yapmalıyız?
- Etki Yatırımı modeli, yatırımların sadece finansal getiri elde etmek amacıyla yapılacağı, diğer taraftan sosyal veya çevresel meseleler için sadece bağışlarla çözüm bulunması gerektiği yönündeki geleneksel inancı yıkan bir modeldir, sürdürülebilirdir.
- Etki yatırımı modeli, bir yandan sosyal veya çevresel konulara yatırım fırsatını gözetirken, diğer yandan yapılan yatırımdan finansal gelir elde etmeyi hedefler. Bu yönüyle yatırımcı yaptığı yatırımla hem kar elde eder hem de stratejik olarak tercih ettiği sosyal veya çevresel sorunu gidermek, pozitif etki oluşturmak için bir yatırım yapmış olur.
Etki yatırımı modeli nerede ve hangi alanlarda uygulanabilir?
Dünyada hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde uygulanan etki yatırımları, sosyal ve çevresel konularda çözüm bekleyen ve Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nı referans alan her alanda uygulanabilir; sürdürülebilir tarım, yenilenebilir enerji, enerji verimliliği, mikrofinans ile finansmana erişim, erişilebilir sağlık ve eşitlikçi eğitim hizmetleri bunlardan sadece bazıları.
Etki yatırımının ana özellikleri nelerdir?
- Etki yatırımının finansal getirisi vardır. Etki yatırımı hayırseverlik faaliyeti (filantropi) değildir.
- Etki yatırımı ile sosyal ve çevresel performans sağlanır.
- Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları etki yatırımının yol haritası niteliğindedir.
- Finansal performans ile birlikte sosyal ve/veya çevresel performans da ölçülür.
- Uzun vadeli yatırımlardır.
Kimler etki yatırımı yapabilir?
- Bankalar
- Sigorta Şirketleri
- Bireysel Yatırımcılar
- Fon Yöneticileri
- Özel Fon Şirketleri
- Emeklilik Fonları
- Vakıflar
- Kamu Kurumları
- Kamu Şirketleri
- Özel Şirketler
- Belediyeler
- Kalkınma Ajansları
- Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşlar
Etki yatırımını diğer modellerden ayıran nedir?
- Yatırımın amacının sosyal ve çevresel çözümlere katkı vermeyi hedeflemesi,
- Piyasa fiyatının altı ile riske göre ayarlanmış piyasa fiyatı aralığında finansal getiri hedeflemesi,
- Yatırımda çeşitli varlık türlerinin kullanılması,
- Yatırımcının sosyal veya çevresel performansı ölçümleme ve rapor etmeyi taahhüt etmesidir.
Hayırseverlik etki yatırımı mıdır?
Hayırseverlik etki yatırımı değildir; kaynakların para, mal hatta zaman cinsinden ihtiyaç sahiplerine bağışlanmasıdır. Bağış yapanı motive eden genellikle duyduğu şükran ve topluma geri verme duygusudur. Topluma karşı sorumlu olmanın bir gereği olarak bağışın sebebi dini ve sosyal motivasyonlar da olabilir. Bağış yapan, iş hayatında elde ettiği başarının içinde yaşadığı toplumun kendisine bahşettiği fırsatlardan kaynaklandığı inancıyla, kazanımlarından içinde var olduğu topluma bir pay vermesi gerektiğini düşünerek bağış yapabilir. Kar elde etme amacı yoktur.
Kurumsal Sosyal Sorumluluk (KSS) etki yatırımı mıdır?
KSS etki yatırımı değildir; kurumların topluma karşı sorumluluklarını yerine getirmesiyle ilgilidir. Çevrenin korunmasında, insan haklarına saygı gösterilmesinde, şirket içinde etik değerlerin korunmasında kritik rol oynar. KSS projeleri doğrudan kar elde etmeyi değil, kuruma imaj ve itibar kazandırmayı hedefler. Bu sayede, şirketin finansal ve ekonomik performansını etkileyebilir.
Görsel için kaynak: Accelerating Impact, E.T. Jackson and Associates Ltd., 2012