Sosyal finans fonları, kamu tarafından etki yatırımı ekosisteminin oluşturulması ve güçlendirmesi amacıyla oluşturulmaktadır. Benzer bir finansman yapısının en erken örneklerinden biri İngiltere’de karşımıza çıkıyor. 2000’lerin başlarında, İngiltere’de bankalardaki hareketsiz hesaplarda yüksek bir sermaye birikmişti. Aynı zaman diliminde sosyal finans kavramı pozitif sistem değişimi yaratmanın aracı olarak dikkat çekiyordu. Bu sırada, yenilikçi bir fikir ortaya çıktı: Bu varlıkları sosyal etki finansmanında kullanmak.

Sosyal finans fonu kurulması zorlu bir süreç. İngiltere’de de bu fonunun somutlaşması yıllar aldı. 2012’de Big Society Capital, kamudan bağımsız bir finansal kuruluş olarak, sosyal etki yatırımlarının toptancısı olarak hareket etmek üzere kuruldu. İngiliz hükümetinden ve büyük İngiliz bankalarından ek sermaye aldı ve sosyal etki yatırım pazarının gelişimini teşvik etmek için kullanıldı. Bu zamandan beri İngiltere’deki sosyal finans pazarını şekillendirdi. Big Society Capital’in 10 yıllık etki raporu, sosyal finansın katalitik etkisinin ne kadar büyük olduğu gözler önüne seriyor. İngiltere’deki Sosyal Finans Fonu’nun tarihine ilişkin daha fazla ayrıntıya buradan erişebilirsiniz.

Kanada’da Sosyal Hedeflerin Finansmanı

Mayıs 2023’te, Kanada Hükümeti, İngiltere’deki sosyal finans fonuna benzer, ülkedeki sürdürülebilir kalkınma ve sosyal adalet hedeflerini gerçekleştirme amacıyla kamu tarafından fonlanan ve özel sermaye yatırımlarını teşvik etmeyi hedefleyen bir mekanizma olan Sosyal Finans Fonu’nu kurdu. Kamunun yatırım taahhüdü 755 milyon Kanada doları olarak açıklandı ve fonun büyük bir kısmı 16 yıllık programın sonunda kamuya geri ödenecek şekilde kurgulandı. Fonun kurulması bizlere hem piyasanın buna hazır olacak kadar geliştiğini hem de piyasada yüksek bir büyüme potansiyelinin olduğunu ve bu potansiyelin ortaya çıkması için katalitik sermayeye ihtiyaç duyulduğunu göstermekte.

Sosyal Finans Fonu, Kanada’da etki yatırımı pazarında yeni bir sayfa açtı. Fonun, yüksek tutarda etki yatırım sermayesini piyasaya sürerek ve katılımcılar arasında ileri düzeyde etki ölçümü ve yönetim bilgisini yayarak, Kanada’da olumlu sosyal ve çevresel sonuçlar üretmesi ve etki yatırım  uygulamasını teşvik etmesi bekleniyor. Amaç, sosyal girişimlerin, sosyal işletmelerin ve sosyal finans aracı kurumlarının büyüyüp geliştiği, çok çeşitli özel etki sermayesi sağlayıcılarının aktif olduğu, sürdürebilir, canlı bir sosyal finans pazarı yaratmak.

Rally Assets, müşteri portföylerini pozitif sosyal ve çevresel değişime yönlendiren Kanadalı bir etki yatırımı firmasıdır. Sosyal Finans Fonu için üç etki yatırımı toptancısından biri olarak seçilmiştir ve ortak girişimi Realize Capital Partners aracılığıyla faaliyet göstermektedir. Bu röportajda, Rally Assets’in Başkanı Kelly Gauthier, Sosyal Finans Fonu’nu gerçeğe dönüştüren zorlu çalışmalar hakkında içgörülerini bizimle paylaşıyor. Ayrıca, gelecek için ‘önce etki’ vizyonunu anlatırken ve etki yatırımı alanında kariyer inşa etme konusunda değerli ipuçları veriyor.

Umarım  röportajımızı bilgilendirici bulursunuz.

Eski Sorunlar İçin Yeni Sermaye Çözümleri

1. 2023’te, Kanada Hükümeti’nin Sosyal Finans Fonu’nun duyurusu manşetlere çıktı. Ancak, fonun kurulması bir gecede olmadı. Geriye dönüp bakınca, bugüne bizi ulaştıran kilometre taşları nelerdi?

Etki yatırımı 2007’de bir terim olarak kullanılmaya başlandı ve momentum Avrupa’dan Kanada’ya doğru yol aldı. 2010 civarında, Kanada’da etki yatırımı piyasası hareketlendi. Etki yatırımı daha çok bir hayırseverlik perspektifi olarak görünüyordu ve katılımcılar sermayeyi farklı şekillerde nasıl kullanacaklarını anlamaya çalışıyorlardı.

Bazı ana yatırımcılar, Hamilton Community Foundation ve McConnell Foundation gibi, o zaman çok riskli ve test edilmemiş olduğu düşünülen bu alana çok erken girme konusunda istekliydiler. Farklı şekilde yatırım yapmayı denemek istiyorlardı. Bu sırada piyasada, sermayesini etki yatırımına yönlendirmek isteyen yatırımcılarla ve sermaye arayan sosyal girişimlerin nasıl eşleşebileceklerini ve piyasayı nasıl ileri taşıyabileceklerini odaklı danışmanlık çalışmaları yürüten Rally Assets gibi (o zamanki adıyla Purpose Capital) oluşumlar vardı.

Birkaç yıl ileri sarıldığımızda, 2014 Kanada’da sosyal finans stratejisinin oluşmaya başladığı yıl olarak tarihe geçti. Kamu bir uzman paneli oluşturdu. O panelden çıkan bir öneri, tüm hayırseverlik fonlarının portföylerinin en az %10’unu etki yatırımına ayırması gerektiği yönündeydi. 10 yıl sonra hâlâ bu hedefi karşılamanın çok uzağındayız.  Aynı uzman panelinin çıktılarından bir diğeri, İngiltere’deki Big Society Capital modeline benzer bir kamu fonunun kurulmasıydı.

2018’de, sosyal finans fonu fikri bütçeye girdi. Sonra, COVID-19’u yaşadık ve neredeyse her şey alt üst oldu. Sonunda, Kanada’da Sosyal Finans Fonu 2023’te duyuruldu. Yani, başlangıçtan sona uzun bir yolculuktu. Bu süreç boyunca birçok insan ve ekosistem ortağı kamu ile iş birliği yaparak çalıştı, ancak aynı zamanda, piyasa oyuncuları kamunun adım atmasını beklemeden elindeki farklı sermaye ve kaynak havuzlarını kullanarak küçük ve farklı yollarla sonuçlar yarattı. 

Sistem Değişimi Ve Uzun Soluklu Etki

2.Sosyal Finans Fonu’nun hedeflerini tartışırken, genellikle sistem değişimi konusu gündeme geliyor. Ancak, değişim zaman alacak. Buna kıyasla kısa yatırım dönemlerimizde sistemde anlamlı bir olumlu ilerleme olup olmadığını nasıl gözlemleyebiliriz?

Sistem değişimlerinin katmanlarını açmamız gerekiyor. Başlangıç sorusu değiştirdiğimiz sistem nedir ve bu sistemde yatırımcı katkısallığı nasıl bir rol oynayabilir. Sonra değişimin büyüklüğünü ve sırasını anlamamız ve bunu nasıl ölçeceğimizi belirlememiz gerekiyor.

İlk sistem değişikliği, Sosyal Finans Fonu’nun başlatılmasıyla gerçekleşti. Bu, kamunun varlıklarını nasıl kullanmak istediğini ve kamuyu yatırım yapma konusunda farklı düşünmeye nasıl yönlendirdiğimizi yansıtıyor. Bu fonun varlığı, bazı sistem değişimlerinin şu an yaşandığına dair bir kanıttır. Sistemlerde tam ölçekli bir değişim değil, ama önemli bir ilk adim.

Bir sonraki katman, finansal sistemlerin değişimidir. Sosyal Finans Fonu’nu kullanarak sistemleri farklı şekilde yapılandırabilir miyiz? Etki sermayesinin çeşitlilik ilkelerine uygun olarak yararlanıcılara dağıtılmasını nasıl sağlarız? Farklı tip sosyal yatırımcıları bizimle yatırım yapmaya ikna edebilir miyiz? Finansal model sistemlerinin değişimi gelecek beş yıl içinde hedeflediğimiz sistem değişiminin bir sonraki katmanı.

Üçüncü katman fon yöneticilerinin ve yatırım yaptıkları tüm girişimlerin ve sistemlerinin sonunda paydaş olan tüm faydalanıcıların yaratacağı sosyal ve çevresel sonuçlardır. Kamunun etki yatırımındaki aktif rolü, finansal sistem, sosyal ve çevresel sistemler ve bunlar arasındaki etkileşim. Bunlar hedeflediğimiz sistem değişiminin tamamını oluşturuyor. 

Hesap Verebilirlikle Pazar Büyümesi

3. Kanada’da 10 yıl sonra sosyal finans pazarının nasıl dönüşeceğini hayal ediyorsunuz?

Aynı katmanlarda düşünürsek, ilk olarak Kanada’daki etki yatırımı ekosistemine daha fazla ve farklı sermaye gelmesini isteriz. Masada farklı yatırımcıları görmek istiyoruz; bunlar sadece vakıflardan, kamudan değil, aynı zamanda ana akım finansal kuruluşlardan da gelmeli. Yani, birinci kanıt, yanımızda daha geleneksel sermayenin de oturduğunu, bizimle öğrendiğini, risk aldığını ve yenilikçi yatırımlar yaptığını görmek olacaktır.

İkincisi ve bunu zaten gözlemlemeye başladık, daha fazla yatırım yapılabilir fırsat olması. Ülkenin dört bir yanında daha fazla bölgede, daha gelişmiş ve kapsayıcı bir süreçle sermayeyi yönlendirebileceğimiz, farklı yollarla etkiyi ele alan yatırım tezlerin bulunması.

Ayrıca, Etki Ölçümü ve Yönetimi (IMM) konusunda sektörün gelişmesini ve netlik kazanmasını umuyorum. Çünkü eğer IMM’de daha iyi bir standartlaştırma sağlayamazsak, bu farklı sermaye kaynaklarının etki yatırımı iştahı için büyük bir engel olur. Kamu destekli fonlarla risk azaltarak yatırımcıları cezbedebiliriz ama önemli olan sermayenin kalıcı olmasını sağlamak. Bu da Etki Ölçümü ve Yönetimi ile mümkün.

4. Etki yatırımını ana akım hale getirebiliriz? Daha fazla yatırımcıyı teşvik etmek için nelere ihtiyacımız var, daha yüksek finansal getiriler mi göstermeliyiz?

Buna yönelik çekimser bir yanıt, düzenlemenin tek cevap olduğu yönünde: Farklı yatırımcı türlerinin ne yapması gerektiğini düzenlemeye başlamadıkça, portföylerde homojen bir şekilde etki yatırımı odağını sağlayamayız. Bence düzenlemenin gelişmesini beklemekten daha fazlasını yapabiliriz. Daha fazla finansal getiri göstermeli miyiz dediniz. Evet, belli yatırımcılar için daha fazla finansal getiri göstermemiz gerekiyor. Ancak, bazı yatırımcılar, hayırsever yatırımcılar gibi, yalnızca katalitik yatırım yapmaya açık olmalı. Misyonla uyumlu bir şekilde yatırım yapmak ve paydaş topluluğunun ihtiyaç duyduğu olumlu etkileri desteklemek istiyorsak, yatırımcıların bazıları daha az finansal getirileri de kabul edebilmeli. Özetle, her yatırımcı için duruma özel bir bakış açısı gerekiyor.

Etki Yatırımında Bir Kariyer İnşa Etmek 

Sıla Baştürk Ağıroğlu